De naam Frank Vandenbroucke roept uiteenlopende reacties op in zowel de sector van het onderwijs als die van de zorg. Maar wie zijn beleid in beide sectoren analyseert, stuit op een opvallend patroon: een streven naar gelijke kansen dat, hoewel sociaal gemotiveerd, leidt tot structurele achteruitgang. Eerst in het onderwijs, vandaag in de gezondheidszorg.

Als Vlaams minister van Onderwijs (2004–2009) voerde Frank Vandenbroucke hervormingen door die sociale ongelijkheid moesten wegwerken. Hij werkte aan uniforme eindtermen, financieringssystemen gebaseerd op rendement en gelijke leerdoelen voor brede populaties. Zijn doel was nobel: alle kinderen gelijke kansen geven. 

Maar in realiteit leidde dit tot een nivellering naar beneden. Sterke leerlingen kregen minder uitdaging, zwakkere leerlingen minder gerichte ondersteuning, leerkrachten minder autonomie. Het resultaat is bekend. Vlaanderen gleed af in internationale rankings. De terugval was spectaculair. 

Onbedoeld maar nefast

Volgens Dirk Van Damme, onderwijsexpert en destijds kabinetschef van Vandenbroucke, was het effect onbedoeld maar nefast: “Wij hebben een gelijkekansenbeleid gevoerd dat, onbedoeld, een daling van de onderwijskwaliteit mee heeft gestimuleerd.” Prof. Wouter Duyck (UGent), cognitief psycholoog, stelt het nog scherper: “Door de lat te verlagen voor iedereen om gelijke uitkomsten te verkrijgen, benadeel je net ook de kwetsbare leerlingen. Er is niemand die daar beter van wordt.” 

Internationale rapporten zoals die van het Programme for International Student Assessment  (PISA) bevestigen dat de leerprestaties in Vlaanderen vanaf 2004 structureel zijn beginnen dalen. De sociale ongelijkheid bleef, de algemene kwaliteit verminderde. Tegelijkertijd zagen we een opkomst van bijlessen en privéscholen voor wie het zich kon veroorloven, en uitval bij leerkrachten.

Uit het internationale PIRLS- onderzoek (Progress in International Reading Literacy Study) blijkt dat Vlaanderen qua leesvaardigheid bij 15-jarigen teruggevallen is tot de 32ste plaats, de scherpste daling wereldwijd. In 2003 stonden we nog op de derde plaats. Voor wiskunde stond Vlaanderen toen zelfs bovenaan het klassement, ook daar is het niveau gekelderd. 

Gezondheidszorg: een gelijkaardig pad

Vandaag herhaalt Vandenbroucke als federaal minister van Volksgezondheid in essentie dezelfde strategie. Hij wil het statuut van verhoogde tegemoetkoming uitbreiden naar 2,3 tot 2,7 miljoen Belgen, met het oog op verlaagde drempels en grotere toegankelijkheid. Indien het advies van de Commissie Gezondheidszorgdoelstellingen wordt gevolgd, dan zwelt die groep zelfs aan tot 3,4 miljoen Belgen. 

Maar net als in het onderwijs dreigt ook hier kwaliteit, keuzevrijheid en werkbaarheid onder druk komen te staan. “Door de wet diverse bepalingen te stemmen, heeft de overheid zelf gekozen om discriminatie in te voeren tussen mensen met en zonder recht op verhoogde tegemoetkoming. En zo krijg je automatisch een geneeskunde met twee snelheden,” waarschuwde onlangs dr. Tom Bovyn, voorzitter van de Federatie Vrije Beroepen, in De Specialist. 

Nu al duiken getuigenissen op van artsen en tandartsen die het financieel niet meer kunnen dragen. Ze moeten werken onder de kostprijs en beginnen patiënten met verhoogde tegemoetkoming te weigeren. Niet uit onwil of misplaatst egoïsme, maar uit financiële overleving. De logische uitkomst? Kwetsbare patiënten zullen minder keuze hebben, of zelfs veroordeeld zijn tot enkel een basispakket, zonder toegang tot de nieuwste technieken en apparatuur. Het is cru gesteld, maar het kan realiteit worden. 

Gelijkheid wordt ongelijkheid

Reken daarbij dat steeds meer artsen het “vijanddenken” van de minister hekelen en zich niet gehoord voelen. Het risico op burn-out en uitstroom neemt daardoor toe. Ook de eigengereide manier waarop hij het conventiemodel wil omvormen wekt wantrouwen. De trend naar meer weigerende artsen, die de minister wil keren, zal zich integendeel juist doorzetten. Het gevolg is minder zorg- en tariefzekerheid voor de patiënten. Met andere woorden: Vandenbroucke zal ook hier het tegengestelde bereiken van wat hij wil.

De parallellen tussen onderwijs en gezondheidszorg zijn treffend. Vandenbrouckes beleidslijn vertrekt steeds vanuit gelijke kansen, maar negeert de nood aan structurele draagkracht. Gelijke kansen mogen nooit betekenen dat het fundament van het systeem — professionalisme, autonomie en financiële houdbaarheid — wordt uitgehold. 

Zonder voldoende financiering, respect voor het beroep en vertrouwen in artsen (of leerkrachten), verandert gelijkheid in ongelijkheid. De lessen uit het onderwijs zijn duidelijk.