Een grootscheepse cross-sectionele bevraging bij 32 Nederlandse ziekenhuizen ging de effecten na bij zorgverleners die een medisch incident meemaakten (second victims). De resultaten verschenen in de British Medical Journal (1).

Het onderzoek tracht de symptomen te beschrijven die opduiken bij zorgverleners, opgeroepen na een 'patiëntenveiligheidsincident' (PSI), de duur van deze symptomen en de relatie met de mate van patiëntenschade, door het incident veroorzaakt.

Niet minder dan 4.369 respondenten, onder wie 1.619 artsen en 2.750 die in hun loopbaan ooit te maken hadden met een PSI, vulden de gemailde vragen volledig in.

Recent onderzoek geeft aan dat bijna acht op de tien zorgverleners in hun loopbaan eens worden betrokken bij een (bijna) medisch incident, en dat zoiets emotionele sporen nalaat. Angstgevoelens, twijfels, schuldgevoelens, concentratieverlies, frustratie en boosheid zijn de meest geciteerde gevolgen. Vaak ontwikkelt zich een posttraumatisch stresssyndroom (PTSD). Daarnaast verhoogt de kans op burn-out, interferentie met het familieleven en zelfs om uit het beroep te stappen. Een van de PTSD-criteria is dat de symptomen langer dan een maand aanhouden.

Impact op persoon en team

Van de 4.369 respondenten in dit onderzoek die de vragenlijst volledig beantwoordden, meldden er 462 dat ze de jongste zes maanden een PSI meemaakten met blijvende schade of overlijden van de patiënt. Dat had een persoonlijke, professionele impact, maar ook een impact op de effectiviteit van het teamwerk.

De impact van een PSI nam toe naarmate de mate van patiëntenschade ernstiger was. Het vaakst voorkomende symptoom bleek hypervigilantie (53,0%). De top-drie van symptomen in verband met het teamwerk waren twijfels over kennis en vaardigheden (27,0%), het gevoel niet in staat te zijn om kwaliteitsvolle zorg te verlenen (15,6%) en zich ongemakkelijk voelen binnen het team (15,5%).

PSI met blijvende kwetsuren of dood leidde tot acht keer meer kans op zorgverlenersgelinkte symptomen die langer duurden dan één maand en tot negen keer meer kans op symptomen die 6 maanden aanhielden, vergeleken met symptomen na een PSI zonder schade.

Onderschat

Conclusie:  de impact van een PSI blijft onderschat. Hoe erger de schade, hoe langer de symptomen aanhouden. Verder onderzoek moet evalueren hoe deze gegevens kunnen worden geïntegreerd in evidence-based ondersteuningssystemen.

Duration of second victim symptoms in the aftermath of a patient safety incident and association with the level of patient harm: a cross-sectional study in the Netherlands. Kris Vanhaecht, Deborah Seys, Loes Schouten, Luk Bruyneel, Ellen Coeckelberghs, Massimiliano Panella, Gerda Zeeman for the Dutch Peer Support Collaborative Research Group

(1) http://dx.doi.org/10.1136/bmjopen-2019-029923