Angst is waarschijnlijk de meest fundamentele emotie. Angsttoestanden verschillen echter in intensiteit en kunnen gaan van een lichte ongerustheid tot ontzetting en paniek. Deze stoornissen hebben een grote impact op het leven van de patiënten die eraan lijden, en vormen ook risicofactoren voor verschillende andere lichamelijke aandoeningen. Benzodiazepines zijn geïndiceerd om angsttoestanden te behandelen. Uit een recente studie blijkt dat bepaalde planten een behandelingsoptie kunnen vormen, als adjuvante therapie of als alternatief voor de bestaande anxiolytica.
Als angst pathologisch wordt
Angst is een natuurlijke en normale reactie. Ze heeft te maken met anticipatie. Als iemand anticipeert op een actie zijn er algemeen gesproken drie mogelijkheden:
- succes: als iemand zich goed voelt, rekent hij op succes. In die zin is de mens fundamenteel optimistisch;
- falen: meestal lokt dit woede uit, gericht hetzij tegen iemand anders, hetzij tegen zichzelf, en de persoon voelt zich gedeprimeerd;
- onzekerheid: onzekerheid is het moeilijkst om te verdragen, want ze wekt angst op en angst kan iemand verlammen, hoewel bekend is dat de beste reactie maximale reactiviteit is.
Alle strategieën worden aangewend om de onzekerheidsgraad te verkleinen, door ervaring op te doen, de situatie beter te analyseren, meer ontspannen in het leven te staan of meteen maar voor het falen te kiezen. Pathologische angst wordt gedefinieerd als overdreven emotionele en somatische reacties van angst/vrees zonder echte reden, die meestal optreden in een bedreigende situatie. Die reacties hebben dan een negatieve impact op het leven van het individu en zijn omgeving.
Psychotherapie bij angst
De Hoge Gezondheidsraad heeft wetenschappelijk bewijs voor de efficiëntie van psychotherapie verzameld. Die is makkelijk toegankelijk, eenvoudig, en richt zich op een probleem: volgens de theorie van het leerproces is alles wat we doen en denken aangeleerd. Die benadering focust op het huidige gedrag/de huidige problemen en de factoren die ze in stand houden. In een bepaalde situatie worden de emoties en het gedrag beïnvloed door de gedachten. De therapie is erop gericht om het gedrag en de cognities te veranderen, om negatieve emoties, meer bepaald angst, te verminderen. Er bestaan ook verschillende technieken om het lichaam en/of de geest te ontspannen. Behalve yoga, tai chi en meditatie kunnen specifiekere ontspanningstherapieën zoals sofrologie en mindfulness of ‘achtzaamheid’ helpen om angst beter te beheersen.
Farmaceutische middelen
Het advies van de apotheker is bedoeld om patiënten die zich doorlopend angstig voelen te helpen. De doelstelling is de patiënt af te helpen van de vervelende symptomen, zodat hij zich beter kan aanpassen aan de situatie en aan levenskwaliteit wint. De apotheker moet ook rekening houden met het risico op complicaties en het risico op chroniciteit beperken.
De luisterbereidheid en de woorden die hulpverleners gebruiken, zijn bijzonder belangrijk:
- geruststellen: angst en angstgevoelens zijn normale, maar onaangename reacties;
- uitleggen: angst kan gepaard gaan met lichamelijke reacties zoals hartkloppingen, maagpijn enz.;
- de medicamenteuze behandeling van angst is beperkt. Ze pakt niet de oorzaak aan. Niet-medicamenteuze behandelingen zijn veel belangrijker. Meestal vormen de verschillende psychotherapieën de juiste behandeling;
- minder dramatisch maken: de patiënt hoeft zich niet te schamen voor zijn angst- of paniekgevoelens. Hij moet leren om er openlijk over te praten;
- vooral proberen om de situaties die hem angst inboezemen niet uit de weg te gaan, ook al is dat moeilijk. Toegeven aan de angst maakt ze erger. Als de patiënt de situatie niet ontloopt, zal hij merken dat de ongerustheid, het beven en de transpiratie stilaan verdwijnen;
- de niet-medicamenteuze maatregelen herhalen;
- beheersing van de ademhaling via buikademhaling kan hartkloppingen, spierspanning enz. verminderen;
- alcohol onderdrukt angst op heel korte termijn. Als de patiënt met die bedoeling begint te drinken, kan hij in de gevaarlijke zone van afhankelijkheid en verslaving terechtkomen;
- een evenwichtig dieet aanraden;
- wijzen op het belang van goed slapen en regelmatig beweging nemen.
Benzodiazepines, voornamelijk geïndiceerd bij angststoornissen
Gamma-aminoboterzuur (GABA) is een neurotransmitter met een remmende werking op het centraal zenuwstelsel en vormt het voornaamste doelwit van geneesmiddelen om angst te behandelen. Benzodiazepines en verwante stoffen (zaleplon, zolpidem, zopiclon enz.) zijn bijgevolg de vaakst voorgeschreven geneesmiddelen. De werkzaamheid van benzodiazepines is duidelijk bewezen in bepaalde situaties, met de kleinst mogelijke dosis en gedurende een zo kort mogelijke periode. Als er sprake is van een chronisch onbehagen, bestaat er echter een zeer groot risico op afhankelijkheid en gewenning, wat de implementatie van aanpassingsmechanismes en van angst- en stressbeheersing in de weg staat.
Fytotherapie, een nieuwe behandelingsoptie
Bepaalde voedingssupplementen of plantaardige geneesmiddelen kunnen nieuwe behandelingsopties vormen, als adjuvante therapie of als een alternatief voor de bestaande anxiolytica, zoals een systematische review bevestigt (1). Karen Savage van de Universiteit van Melbourne (Australië) en haar collega’s hebben de bestaande studies over plantaardige anxiolytische geneesmiddelen met een modulerende werking op GABA geanalyseerd. Hun analyse is verschenen in de British Journal of Clinical Pharmacology (BJCP). Aanvaardbare fytotherapieën moeten ondersteund zijn door: in-vitrostudiegegevens die de modulerende werking op GABA preciseren; dierstudies die angstmodellen gebruiken om een anxiolytisch effect te testen; klinische studies bij de mens.
Tien plantaardige producten werden onderzocht in preklinische studies waaruit interactie met het GABA-systeem naar voren kwam, dit bleek ook uit klinische studies bij de mens: kawa, valeriaan, Aziatische waternavel (gotu kola, Centella asiatica), hop, kamille, ginkgo biloba, passiebloem, Indische ginseng (Withania somnifera, Ashwagandha), blauw glidkruid (Scutellaria lateriflora) en melisse (Melissa officinalis, citroenmelisse).
“De hele literatuur biedt preklinisch en klinisch bewijs voor diverse plantaardige geneesmiddelen die de GABA-routes moduleren, met een anxiolytisch effect dat vergelijkbaar is met dat van de huidige farmaceutische producten, en ook met een goed veiligheids- en tolerantieprofiel”, besluiten de onderzoekers.
Er bestaat omstandig bewijs dat V. officinalis, C. asiatica, M. recutita, G. biloba, P. incarnata en W. somnifera angst verminderen via de GABA-gerelateerde routes. Valeriana officinalis, in het bijzonder valeriaanzuur, het werkzame bestanddeel van valeriaan, blijkt een krachtige allosterische modulator van de GABA-A-receptoren te zijn. De flavonoïden van de passiebloem gaan de competitie met GABA aan op het niveau van de GABA-erge receptor.
