Prof. Stan Politis (VBS) is er stellig van overtuigd: in tegenstelling tot wat minister Vandenbroucke in de media laat uitschijnen, geeft zijn kaderwet hem wel degelijk de macht om het RIZIV-nummer van een arts in te trekken. De overheid wil ook inzage in medische dossiers om te controleren of artsen de richtlijnen naleven, zo blijkt volgens Politis uit een nota van de Algemene Raad.

Op 3 juni liet minister Vandenbroucke een uitspraak vallen die diepe onrust zaait onder artsen: “een administratieve geldboete kan voortaan vervangen worden door de schorsing van het RIZIV-nummer.” Voor artsen is dat niets minder dan een existentiële dreiging. “Wie niet in de pas loopt, verliest zijn recht om te werken,” waarschuwt Stan Politis, voorzitter van het VBS. 

“Deze maatregel is dus niet zomaar een sanctie, het is een beroepsverbod. De overheid eigent zich het recht toe om een arts het zwijgen op te leggen, niet via een rechtbank, maar administratief. Het is alsof je een politicus zijn burgerrechten ontneemt zonder proces,” merkt hij op.

In de kaderwet lijkt het allemaal onschuldig: "De Koning kan de nadere regels bepalen inzake de uitreiking, het gebruik en de intrekking van het RIZIV-nummer..." Wie het jargon niet doorziet, leest daar niets alarmerends in. “Maar juristen begrijpen de implicatie wél: het creëert een hefboom waarmee de uitvoerende macht individuele artsen onder druk kan zetten, buiten de klassieke rechtsgang om.”

De minister wuift de kritiek weg. In een interview dat op 16 juni verscheen in Het Laatste Nieuws zei hij: "Dat is compleet van de pot gerukt. Het zou toch schandalig zijn als een minister eigenhandig een arts zou kunnen schrappen.” En hij voegde eraan toe dat het alleen zou gelden voor systematische fraudeurs of voor artsen met ernstige verslavingsproblemen.

Gedrag van arts “bijspijkeren”

“Uitgerekend diezelfde ochtend blijkt hoeveel het woord van de minister waard is”, zegt Politis. “In de Algemene Raad van het RIZIV krijgen de leden een overheidsnota onder de neus geduwd met daarin een schets van het toekomstige handhavingskader inzake doelmatige zorg. Die tekst spreekt over de nood om individuele zorgverleners te helpen “hun gedrag bij te spijkeren”.”

“Alleen al dat woordgebruik — “gedrag bijspijkeren” — verraadt het uitgangspunt: de arts als uitvoerder die moet worden gecorrigeerd. Niet omdat hij fraudeert of patiënten schaadt, maar omdat hij niet netjes de overheidsnormen volgt. En wie bepaalt die normen? Niet de beroepsgroepen, niet de universiteiten, maar de overheid zelf,  via instituten als Sciensano, KCE en Evikey.”

Onze geneeskunde is wereldwijd gerespecteerd. Niet dankzij overheidsnormen, maar door decennialang opgebouwde academische vrijheid, kritische wetenschappelijke cultuur en professionele verantwoordelijkheid. “Artsen zullen blijven vertrouwen op wetenschappelijke richtlijnen. Maar niet op politieke interpretaties daarvan,” benadrukt Politis. 

GMD wordt beleidsinstrument

“In de nota is sprake van audits, inspecties, individuele controles, sancties en “stokken achter de deur”.  Alsof dat nog niet volstaat, vermeldt het document ook de noodzaak tot “toegang tot het medisch dossier dat de zorgverstrekker bijhoudt.” In één zin wordt zo het laatste bastion van vertrouwen gesloopt: de vertrouwelijkheid tussen arts en patiënt.”

Inzage in het medisch dossier is onbespreekbaar voor de VBS-voorzitter: “Dat is het sacrale domein van de patiënt. Het laatste wat we mogen aanvaarden, is staatsgeneeskunde die via de achterdeur toegang krijgt tot persoonlijke medische informatie. Deze ingreep tast niet alleen de autonomie van de arts aan, maar ook de fundamentele rechten van de patiënt.”

Hier zit volgens Stan Politis de kern van het probleem: het gaat niet om evidente fouten of foute facturatie. De enige “fout” is afwijken van overheidsrichtlijnen: “Een arts die zich bij het voorschrijven van een geneesmiddel baseert op internationale literatuur of universitaire richtlijnen, maar afwijkt van de officiële norm, loopt risico op een sanctie.” 

“Erger dan staatsgeneeskunde”

“Dit is erger dan een klassieke staatsgeneeskunde waarin de overheid de geneeskunde centraliseert,” vervolgt hij. “Het is subtieler en daardoor gevaarlijker. De overheid behoudt de schijn van vrije praktijkvoering, maar maakt het RIZIV-nummer tot een wapen. De boodschap is duidelijk: wie zich niet conformeert, riskeert zijn erkenning, zijn praktijk, zijn beroep.”

Dit gaat niet alleen artsen aan, dit raakt ook de patiënt. “Wie bepaalt straks welke behandeling “doelmatig” is? En wat met de privacy als overheidstoegang tot medische dossiers wordt genormaliseerd in naam van “handhaving”?”

“Kijk naar zijn daden”

De Belgische gezondheidszorg behoort tot de wereldtop dankzij een cultuur van medische vrijheid, evidence-based handelen en vertrouwen tussen arts en patiënt. Dat vertrouwen verdwijnt wanneer zorgverleners onder dreiging moeten werken, aldus Politis.

Als deze maatregel doorgaat, is dat een fundamentele breuk met die traditie. “Dan gaan we naar een systeem waarin beleidsmakers bepalen wie mag behandelen, hoe en op basis waarvan, met het RIZIV-nummer als drukmiddel. Dat is ronduit gevaarlijk. Als arts zou je voor minder de straat opgaan.”

Stan Politis sluit af met het aloude gezegde “Kijk naar zijn daden, luister niet zijn woorden”. Meer dan ooit is het van toepassing op Vandenbroucke, waarschuwt hij.

Slide 28 van de ppt-presentatie "Hervormingswet gezondheidszorg" van het kabinet Vandenbroucke

Extract van de nota "ARGVCGSS_2025_037 bijlage_annexe":  Strategische oefening Doelmatigheid RIZIV (p.4)