Een verkennende studie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen (OZ)*, gebaseerd op terugbetalingsgegevens, levert interessante info op over de impact van de pandemie bij chronische patiënten. Verder kunnen we er informatie uit afleiden in verband met huisartsen- en specialistencontacten en het geneesmiddelenverbruik. Wat opvalt: de terugbetalingsdata wijzen niet op een verslechtering van de geestelijke gezondheidstoestand.

Op het hoogtepunt van de epidemie bedroeg de daling van het aantal fysieke contacten 27% in maart, 63% in april en 39% in mei, terwijl die in het laatste trimester van 2020 beperkt bleef tot 20% ten opzichte van 2019. Het uitstellen (of annuleren) van fysiek contact met een specialist tijdens de gezondheidscrisis was duidelijker dan bij een huisarts.

Tabel: leden OZ die terugbetaalde verstrekkingen of geneesmiddelen inriepen (2019 en 2020)

De terugbetaling van de verzorging op afstand per telefoon of videocall vanaf het begin van de eerste lockdown (14 maart) heeft ongetwijfeld bijgedragen tot de verzachting van het COVID-19-effect op de contacten met de huisarts en de specialist (met uitzondering van tandzorg en kinesitherapie) en aldus gezorgd voor een zekere continuïteit van de zorg voor chronisch zieken in deze zorgsectoren.

Bijna de helft van de fysieke contacten werd opgevangen door contacten op afstand.

In tegenstelling tot de perceptie van de bevolking (geobserveerd via de enquêtes van Sciensano) lijken onze terugbetalingsgegevens niet te wijzen op een verslechtering van de geestelijke gezondheidsproblemen tijdens de gezondheidscrisis. Maar, zo houden de OZ een slag om de arm, “het is mogelijk dat deze opeenstapeling van vermeende geestelijke gezondheidsproblemen later tot uiting komt in onze gegevens over de terugbetaling van gezondheidszorg.”

Griepvaccinaties schoten naar omhoog

Uitstellen of afzeggen van contacten met een zorgverlener, wat duidelijk zichtbaar was in de eerste golf, had geen invloed op de aflevering van geneesmiddelen in apotheken aan mensen met chronische aandoeningen. Dankzij de grote stockage van geneesmiddelen in maart 2020 en de verzorging op afstand konden chronisch zieke patiënten hun geneesmiddelenbehandeling in deze periode immers normaal voortzetten.

Ongewoon en wellicht gebonden aan de anti-covidmaatregelen is dat het gebruik van antibioticatherapie en ontstekingsremmers zonder steroïden ineenstuikte. Dit verschijnsel is ook waargenomen in andere landen, zoals Frankrijk. Het aantal griepvaccinaties is daarentegen in het laatste trimester van 2020 met 33% gestegen ten opzichte van dezelfde periode van het voorgaande jaar.

Net als bij fysieke consultaties bij een zorgverlener daalde zowel het aantal ziekenhuisopnames met en zonder overnachting aanzienlijk tijdens de eerste golf van de pandemie en in mindere mate tijdens de tweede golf. De periode tussen de twee golven wordt gekenmerkt door een mooi herstel van de normale ziekenhuisactiviteit. Klassieke ziekenhuisopnames ondervonden tijdens de COVID-19-pandemie een grotere impact dan dagopnames.

Intensive care en geriatrische afdelingen werden het minst getroffen door de pandemie, wat waarschijnlijk te verklaren is door het feit dat deze diensten het tijdens beide golven bijzonder druk hadden met COVID-19-patiënten.

Zorgwekkend is dat ook opnames voor dringende verzorging (beroerte, behandeling van hartritmestoornissen en prostatectomie) door de pandemie werden getroffen

De OZ bevelen een aantal zaken aan die ook al eerder aan bod kwamen om de gesitueerde problemen op te lossen. Dringende verzorging niet uitstellen, de toegang tot geneesmiddelen constant houden, zorgcontinuïteit blijven ondersteunen via telefoon, videoconferentie, huisbezoeken: het lijken normale tips maar ze zijn zeker niet altijd simpel te verwezenlijken. Een duidelijk pandemieplan is eveneens absoluut noodzakelijk, maar wie dat nu nog niet inziet, moet wel ziende blind zijn.

(1)   Inmiddels veranderden de OZ in Helan.